Perfectionist ไม่ดียังไง ?

(โดย ดร. นพ. ยุทธนา ภาระนันท์. 11 March 2014)

แม้ฝ่ามือจะขาว แต่หลังมือกลับดำ ฉันใด
“ดีจริง” ก็มี “ดีเกินจริง” ฉันนั้น

สมชาย: ตั้งแต่เจอสมหญิง ชีวิตผมก็เหมือนดิกชันนารี
สมหญิง: ยังไงค่ะ
สมชาย: ชีวิตผมก็ “มีความหมาย”

ช่างเป็นคำชมที่ลึกซึ้ง สมหญิงต้องอมยิ้มเป็นแน่ (ฮา) ในทางจิตวิทยาเชิงบวกมองว่า การชื่นชมกันและกันทำให้บุคคลรู้สึกภาคภูมิใจในตนเอง (Self esteem) บางคนตนเองต้องการสิ่งนี้มาก ถึงกับแสดงออกมาเป็นบุคลิก Perfectionist ในแบบที่ก่อผลเสียให้ตนเอง เรียกว่า Maladaptive Perfectionist
บุคลิก “ดีเกินจริง” (Maladaptive perfectionist) เป็นนิสัยที่มักตั้งความคาดหวังไว้สูงเกินจริง (Unrealistically high goals) เกิดจากการผูกติดการได้รับยอมรับ ความภาคภูมิใจในตนเอง (Self esteem) ไว้กับผลงาน (Result) คือเชื่อว่า ผลงานเป็นเหตุทำให้คนอื่นยอมรับในตัวเขา
เป็นรูปแบบความคิดที่ทำร้ายตนเอง (Self-defeating thought) โดยเฉพาะเมื่อเวลาไม่ได้ดังที่คาดหวัง จะรู้สึกขาดความมั่นใจ รู้สึกตนเองไม่ดีพอ กลายเป็นการตำหนิปรักปรำตนเอง กลัวความล้มเหลว
ต่างจากบุคลิก “ดีสมจริง” (Adaptive Perfectionist) ที่มักตั้งเป้าหมายให้สูงแต่ยังสมจริง และพัฒนาตนเองเสมอเพื่อไปสู่เป้าหมายนั้น รู้จักเรียนรู้ผ่านข้อผิดพลาด ที่เป็นอย่างนี้ก็เพราะเขามีความภาคภูมิใจในตนเอง (Self esteem) อยู่ก่อนแล้ว อันเป็นสาเหตุทำให้แสดงออกมาเป็นผลงาน (Result) ที่ก่อประโยชน์ให้แก่ผู้อื่น

เพื่อตอบโจทย์ “จะรับมือลูกค้าที่ถือทิฐิ ไม่ฟังใคร ยืนกระต่ายขาเดียว อย่างไรดี?” ผมจึงให้ทำกิจกรรม “ทายเสียงชี้บุคลิก” (Kokology) โดยสมมติให้ผู้เข้าอบรมเป็นเจ้าของร้านขายเครื่องประดับทำด้วยมือตัวเอง แล้วมีลูกค้าเดินผ่านร้านไปเฉยๆ พร้อมกับเสียงหัวเราะแปลกๆ แล้วให้เลือกว่าเจ้าของร้านจะพูดอะไรออกมา ก็ทำให้สะท้อนความภาคภูมิใจในตนเอง (Self esteem) ว่าอยู่ในระดับใด

ทำให้เกิดการตระหนักรู้และปรับเปลี่ยนมุมมองต่อตนเอง และพัฒนาความภาคภูมิใจในตนเอง (Self esteem) ได้อย่างเหมาะสม ผมใช้กิจกรรมนี้ในหลักสูตร “เพิ่มผลผลิตในตนเอง…ด้วยพลังคิดบวก (Positive thinking)” โดยผมบรรยายให้กับทั้งภาครัฐและเอกชน หลายหน่วยงานด้วยกัน

วันนี้ เพื่อปรับมุมมองต่อตนเองให้เหมาะสมยิ่งขึ้น ผมขอเสนอ 3 ข้อสังเกต ลองสำรวจดูครับ (Adapted from Mind Tools. (2012)

แบบสำรวจบุคลิก “ดีเกินจริง” (Maladaptive perfectionist Check) (กรุณาศึกษาเพิ่มเติมที่ http://HowAreYou.co.th)
ช่วงที่ผ่านมา ท่านพบตัวเองเป็นอย่างไรบ้าง? (กรุณา√หน้าข้อตามจริง)
1. เมื่อผู้อื่นทำได้ถูกต้อง ทำได้ดีกว่า ฉันจะรู้สึกแย่ และพยายามเลี่ยงไม่คิดหรือพูดถึงข้อผิดพลาดของตนเอง
2. ทุกงานที่ฉันทำ ต้องออกมาดีเลิศไม่มีที่ติ หากไม่ได้ตามนั้น ก็ไม่ใช่ฉัน
3. ฉันรู้สึกหงุดหงิดไม่พอใจ เมื่อมีคนมาวิพากษ์วิจารณ์ผลงานของฉัน

แปลผลและข้อเสนอแนะ: ยิ่งท่านมีมากข้อ แสดงว่าท่านมีแนวโน้มบุคลิก “ดีเกินจริง” (Maladaptive perfectionist) มาก เพื่อพัฒนาในเรื่องนี้ ผมมีหลักสูตรแนะนำ ได้แก่ ปลุกยักษ์ให้ตื่น…ด้วยพลังคิดบวก (Positive thinking), ถอดรหัส Big 5 Personality เพื่อมุ่งผลสัมฤทธิ์, อัจฉริยะสร้างได้…ไขพลังเพิ่มผลผลิต (Smart brain-driven performance) และท่านสามารถดูตัวอย่าง Workshop ที่ https://www.youtube.com/user/yparanan/videos, สนใจกรุณาติดต่อผมผ่าน e-mail ที่ Yparanan@Gmail.com หรือฝากข้อความผ่าน facebook ที่ www.facebook.com/yparanan

————
ข้อมูลอ้างอิง

Mind Tools. (2012) Perfectionism
Retrieved Feb 29, 2012 from http://www.mindtools.com/pages/article/perfectionism.htm#np
Day by Day. (2555). ฮา ฮิฮิ. กรุงเทพฯ: แอปเปิ้ล กรีน